สื่อ/การเรียนการสอน

หน้าแรก » สื่อ/การเรียนการสอน » การทำงานของรถจักรไอน้ำ

โดยที่การทำงานของลูกสูบเครื่องจักรไอน้ำที่รถจักรนี้เป็นแบบ� double acting�� คือไอน้ำเข้าไปดันลูกสูบได้ทั้ง� ๒� ข้างของลูกสูบด้วยวิธีการทำงานอย่างเดียวกัน� ฉะนั้น จะอธิบายแต่วิธีการทำงานแต่เพียงด้านเดียวดังนี้� คือ
��จังหวะที่หนึ่ง� จังหวะทำงาน� กล่าวคือ� ลิ้นจะเปิดให้ไอดีไหลมาดันลูกสูบ ซึ่งเริ่มต้นจากปลายสุดกระบอกสูบด้านหนึ่ง� สมมติว่าด้านซ้าย� ไอน้ำจะดันลูกสูบให้เคลื่อนมาทางขวาในระยะหนึ่ง แล้วลิ้นจะปิดช่องไอ� ไอน้ำที่ขังอยู่ในกระบอกสูบและติดต่อกับส่วนอื่นไม่ได้ก็จะขยายตัวดันลูกสูบให้เดินเคลื่อนต่อไปจนสุดทางด้านขวามือ ในการนี้ล้อจะหมุนไปครึ่งรอบ
�� จังหวะที่สอง�� ลิ้นจะเริ่มเปิดเพื่อจะให้ไอเสียออกไปในขณะนี้ด้วยอาการหมุนของล้อและแรงดันของไอดีซึ่งเข้ามาดันอีกข้างหนึ่งของลูกสูบ จะทำให้ลูกสูบเคลื่อนกลับมาทางซ้าย� ในครั้งนี้ลูกสูบจะดันไอน้ำที่ขยายตัวเต็มที่จะกลายเป็นไอเสียให้ไหลออกทางช่องเดิมผ่านลิ้นที่เปิดไปอยู่ทางช่องเก็บไอเสียที่หีบไอ แล้วระบายออกสู่ปล่อง� ลูกสูบจะเคลื่อนตัวต่อมาจนใกล้จะสุดด้านซ้ายมือ� เมื่อลูกสูบเดินสุดทางซ้ายแล้วก็จะดำเนินการตามจังหวะที่หนึ่งต่อไปอีก
�� อาการทำงานเช่นนี้สำหรับด้านตรงข้ามก็คงเป็นเหมือนกัน�� แต่จะทำงานสลับกันไปมา ในทำนองเดียวกันสำหรับสูบอื่นๆ ก็จะทำงานเช่นนี้� แต่จะทำงานเรียงตามกันไปหรือสลับกันสุดแท้แต่การออกแบบ เพื่อทำให้การขับล้อทยอยหมุนต่อเนื่องกันไป� ทำให้ล้อหมุนกลิ้งไปบนรางโดยสม่ำเสมอ
�� ล้อพร้อมเพลาและการจัดวางล้อพร้อมเพลาของรถจักรไอน้ำ� ล้อพร้อมเพลาของรถจักรไอน้ำแบ่งออกเป็น ๒ จำพวก
�� ๑. ล้อกำลัง�� มีเส้นผ่าศูนย์กลางขนาดใหญ่� ทำหน้าที่รับน้ำหนักรถจักรส่วนหนึ่งมีน้ำหนักถ่วงใส่ไว้เพื่อให้ล้อหมุนได้เรียบ ตรงข้ามกับน้ำหนักถ่วงเป็นเดือยหมุน�� สำหรับรับแรงดันจากเครื่องจักรไอน้ำ� เพื่อเคลื่อนรถจักรและอำนวยแรงฉุดลากรถพ่วง ในรถจักรแต่ละคันจะมีล้อกำลังอยู่หลายล้อ สุดแต่แบบของรถจักร�� ล้อกำลังจะวางเรียงรวมกันเป็นหมู่ โดยมีคันโยงโยงต่อกันระหว่างล้อ�� และมีอยู่ล้อหนึ่งหรือเพลาหนึ่งที่รับแรงขับเคลื่อนโดยตรงจากลูกสูบ แล้วถ่ายทอดกำลังแรงขับนี้โดยผ่านคันชักคันโยงไปสู่ล้อกำลังอื่นๆ ซึ่งมีเส้นผ่าศูนย์กลางเท่ากัน
�� ๒. ล้อรับน้ำหนัก� มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางเล็กกว่าล้อกำลัง� ทำหน้าที่รับน้ำหนักส่วนหนึ่งของรถจักรแต่ประการเดียว รถจักรคันหนึ่งอาจจะมีล้อรับน้ำหนักวางเรียงรวมกันเป็นหมู่อยู่ทั้งหน้าหมู่ล้อกำลังและหลังหมู่ล้อกำลัง�� ล้อรับน้ำหนักที่อยู่หน้าล้อกำลังเรียกว่า� ล้อนำ� และที่อยู่หลังล้อกำลัง�� เรียกว่า� ล้อตาม
�� ส่วนมากล้อรับน้ำหนักจะติดตั้งอยู่กับโครงย่อยซึ่งเรียกว่าแคร่� อันเป็นส่วนหนึ่งต่างหากจากโครงประธาน แคร่นี้นอกจากจะช่วยรับน้ำหนักรถจักรแล้ว�� ยังช่วยทำให้รถจักรวิ่งเข้าทางโค้งได้สะดวก โดยที่แคร่จะหันเหได้โดยอิสระ�� ทั้งยังช่วยการทรงตัวของรถจักรขณะวิ่งบนรางด้วยความเร็วสูงให้ดียิ่งขึ้น แคร่ที่มีเพลาล้อตั้งแต่� ๒ เพลาขึ้นไป� เรียกว่าแคร่โบกี้� (bogie) แคร่ที่มีเพลาล้อเพียงเพลาเดียว� เรียกว่า� ตะเฆ่ (bisel)
�� รถจักรไอน้ำมีอยู่หลายแบบตามลักษณะวิธีการของการจัดวางล้อและตามจำนวนล้อ ทั้งนี้เพื่อจะได้นำไปใช้การให้เหมาะสมกับประเภทของขบวนรถ�� หรือกับลักษณะของภูมิประเทศในท้องที่ที่ทางรถไฟผ่าน เป็นต้นว่า�� รถจักรที่ใช้ลากจูงขบวนรถโดยสารซึ่งต้องการความเร็วสูง แต่จำนวนรถโดยสารที่พ่วงไม่มาก�� คือ� มีน้ำหนักลากจูงน้อยก็กำหนดให้มีล้อกำลังขนาดใหญ่และมีจำนวนน้อยเพียง� ๔ ถึง ๖ ล้อ (๒-๓ เพลา) ถ้าเป็นรถจักรที่ใช้ลากจูงขบวนรถสินค้าซึ่งต้องการความเร็วต่ำ แต่จำนวนรถพ่วงมากจะได้บรรทุกสินค้าได้มาก�� คือ� มีน้ำหนักลากจูงมาก� ก็กำหนดให้มีล้อกำลังเล็กกว่าและมีจำนวนล้อตั้งแต่ ๘-๑๒ ล้อ (๔-๖ เพลา) ส่วนการรับน้ำหนักจะกำหนดให้มากน้อยก็สุดแต่น้ำหนักของรถจักรคันนั้นๆ ที่จะเฉลี่ยไป
�� เพื่อประโยชน์ในการเรียกแบบรถจักรให้ง่ายและสั้น� ได้มีการเรียกกันเป็นแบบสากลตามจำนวนของกลุ่มล้อรับน้ำหนักและล้อกำลังเรียงจากหน้าไปหลัง (แต่ไม่เรียกจำนวนล้อของรถลำเลียงรวมเข้าไปด้วย)� ระหว่างตัวเลขแสดงจำนวนล้อในหมู่คั่นไว้ด้วยเครื่องหมายลบ� (-)� แสดงว่าไม่ใช่หมู่เดียวกันและไม่เกี่ยวข้องกัน นอกจากนี้ยังมีการเรียกชื่อแบบรถจักรโดยเฉพาะอีกด้วย� เช่น� รถจักรไอน้ำแบบ ๒-๘-๒ หมายความว่า รถแบบนี้มีการจัวางล้อรับน้ำหนัก ๒ ล้อ (๑ เพลา) เป็นล้อนำ� ล้อกำลัง ๘ ล้อ (๔ เพลา) และล้อรับน้ำหนัก ๒� ล้อ (๑ เพลา) เป็นล้อตาม� มีชื่อเรียกรถแบบนี้โดยเฉพาะว่า�� รถจักรแบบมิกาโดหรือแบบ ๔-๖-๒ ซึ่งมีชื่อเรียกโดยเฉพาะว่า� แบบแปซิฟิก
�� ตารางต่อไปนี้แสดงให้ทราบถึงแบบและการเรียกชื่อของรถจักรไอน้ำต่างๆ ที่ใช้การอยู่ทั่วไป
��
�� ตารางแสดงการจัดล้อ สัญลักษณ์ และการเรียกชื่อรถจักรไอน้ำ

การจัดวางล้อ (จากหน้าไปหลัง) ๐ คือล้อรับนำหนัก O คือกำลังล้อ	สัญลักษณ์อังกฤษ และอเมริกา	ชื่อที่ใช้เรียกกัน
๐ OO ๐	๒-๔-๒	โคลัมเบีย - Columbia
๐๐ OO ๐	๔-๔-๒	แอตแลนติก - Atlantic
๐ OOO	๒-๖-๐	โมกุล - Mogul
๐ OOO ๐	๒-๖-๒	แพรรี่ - Prairie
๐๐ OOO *	๔-๖-๐	เทนวีลเลอร์ - Ten-wheeler
๐๐ OOO ๐ *	๔-๖-๒	แปซิฟิก - Pacific
๐ OOOO *	๒-๘-๐	คอนโซลิเดท - Consolidate
๐ OOOO ๐ *	๒-๘-๒	มิกาโด - Mikado
๐๐ OOOO ๐	๔-๘-๒	เมาเทน - Mountain

��*� มีใช้ในกิจการการรถไฟแห่งประเทศไทย

จำนวนอ่าน : 796